"Τα πανηγύρια αυτά έχουν πολυσύνθετο χαρακτήρα: ιστορικό, θρησκευτικό, κοινωνικό. Την αρχή τους τη βασίζουν στην ανάμνηση κάποιου γεγονότος τοπικής ή ευρύτερης ιστορικής αξίας. Τα μεγαλύτερα πανηγύρια που αποτελούν και πυρήνες των υπολοίπων είναι του Αη-Συμιού στο Μεσολόγγι και της Αγι’-Αγάθης στο Αιτωλικό."

Αη Γιάννης

Το ξωκλήσσι του Αη-Γιαννιού
Το πανηγύρι του Αη-Γιαννιού στο Ευηνοχώρι (Μποχώρι) διεξάγεται στις 23 και 24 Ιουνίου κάθε χρόνο, την παραμονή και ανήμερα του Αποκεφαλισμού του Ιωάννη του Προδρόμου, ή αλλιώς του Αη-Γιαννιού του Ριγανά.

Είναι ένα έθιμο με πολυσύνθετο ιστορικό-θρησκευτικό-κοινωνικό και συμβολικό μαζί χαρακτήρα. Η χριστιανοσύνη τιμά την χάρη του Ιωάννη του Προδρόμου και τιμούμε τους πρόγονους μας, όπου πολέμησαν, αιχμαλωτίστηκαν και έδωσαν την ζωή τους για να καθαρίσουν τα χώματα μας από το μίασμα των Αγαρηνών.

Το πανηγύρι του Αη-Γιαννιού έχει τις ρίζες του στην περίοδο της Τουρκοκρατίας και ειδικότερα στην περίοδο των «Αρματωλων και Κλεφτών». Το εξωκκλήσι του Αη-Γιάννη επί Τουρκοκρατίας έπαιξε σημαντικό ρολό στην περιοχή και είναι άμεσα συνδεδεμένο με την ιστορία της Πολιορκίας του Μεσολογγίου. Βρισκόταν στους πρόποδες του Αράκυνθου (Ζυγού) στην τοποθεσία όπου υπάρχει η Αρχαία Καλυδώνα και επάνω σε 4 Τουρκόστρατες που ένωνε το Μποχώρι με το Μεσολόγγι και την ευρύτερη περιοχή.

Επίσης όταν γιόρταζε το εξωκκλήσι ήταν σημείο επαφής των αγωνιστών με τις οικογένειες τους . Λειτουργούσε ως τόπος συναντήσεως και συγκέντρωσης των Κλεφτών από τα διάφορα λημέρια (Κουτσοχέρι, Βαράσοβα, Αράκυνθο κλπ).

Τέλος οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι της Εξόδου κατευθύνθηκαν προς το Μποχώρι και πέρασαν από το εξωκκλήσι εκείνη την «Μαύρη νύχτα του μεγάλου χαλασμού». Οι θρησκευτικές εορτές επί τουρκοκρατίας ήταν πολύ σημαντικές για τους έλληνες, διότι για να φαίνονται καλοί οι τούρκοι είχε δώσει εντολή ο πάσας να τους αφήνουν ελευθέρους, να κάνουν τους εκκλησιασμούς τους και τις θρησκευτικές εορτές τους χωρίς τουρκική επίβλεψη και ήταν από τις λίγες στιγμές που είχαν ελευθερία κινήσεων.

Έτσι εκείνες τις ήμερες που γιόρταζε το εξωκκλήσι μαζευόταν πλήθος κόσμου, έρχονταν οι άντρες από τα βουνά που πολεμούσαν και ήταν μαζί με της οικογένειες τους και τ’ αγαπημένα τους πρόσωπα, γίνονταν γάμοι, αρραβώνες και βαφτίσεις. Μάλιστα υπήρχε και ο εφοδιασμός των πολεμιστών με καθαρά ρούχα με τρόφιμα αλλά και με μπαρούτι και βόλια, όπου τα έκρυβαν οι γυναίκες κάτω από τα φουστάνια τους .

Υπήρχε μεγάλη συγκίνηση σε αυτές τις συναντήσεις όπου «οι σκλάβοι του κάμπου έβλεπαν τους ελεύθερους των βουνών», ο ένας έπαιρνε κουράγιο από τον άλλον, συναντούσαν κι άλλους αγωνιστές ανταλλάσανε αναφορές, σχεδία και κανόνιζαν την πορεία του αγώνα. Την παραμονή γινόταν ο Εσπερινός, έψηναν σφαχτά και τραγουδώντας και χορεύοντας, γλεντάγανε ως το πρωί της επόμενης μέρας.

Ανήμερα γινόταν η Θεια Λειτουργία και το απόγευμα επέστρεφαν, οι πολίτες στα σπίτια τους κι οι αγωνιστές της λευτεριάς στα λημέρια τους, όπου αποχαιρετούσε ο ένας τον άλλον λέγοντας την ευχή «Καλή Ανάσταση της Πατρίδας». Έτσι μετά την απελευθέρωση του Έθνους, αισθανόμενοι χρέος προς τους πρόγονους μας που χάθηκαν στον Μποχωρίτικο κάμπο από το τουρκικό ασκέρι, τους τιμούμε στην Χάρη του Αη-Γιάννη κάθε χρόνο.

Φορώντας τα άρματά και διατηρώντας τα παραδοσιακά στοιχεία αναλλοίωτα , τις φορεσιές, την οργάνωση της παρέας σε μορφή κλέφτικου νταϊφά με ένα καπετάνιο επί κεφαλής, τον χορό, τα κλέφτικα τραγούδια , την μουσική (ζουρνάδες και νταούλια), όπως και την διαδικασία του ρεφενέ, όλα κατάλοιπα της παλιάς οργάνωσης των αρματολικιών.

Αυτές οι μέρες είναι γλέντι και κατάνυξη, αληθινή τελετή, μοιρολόι για «το δράμα της σκλαβιάς» και τραγούδι για «τον πόθο της Λευτεριάς». Η λεβεντιά ξεδιπλώνει όλες της πτυχές της, παντού αντηχούν παραδοσιακά και ιδίως κλέφτικα τραγούδια της τάβλας με τη συνοδεία του νταουλιού και των ζουρνάδων .

Χαίρεσαι τους λεβέντες Αρματωμένους, που με την ένδοξη ντυμασιά, χορεύουν παραδοσιακούς χορούς, αλλά και τους ντόπιους χορούς των Αρματωμένων, το ράστ, το χελάκι, Αη-Γιάνης Ριγανάς, Εμβατήριο των Αρματωμένων (παντονάδα) και φωνάζοντας <<οοοοοο>> και <<οπα~οπα~οπα>> που είναι η ιαχή της νίκης και της απελευθέρωσης, αλλά και σηκώνοντας ψηλά τα χεριά μεταμορφώνουν το πανηγύρι σε μια ιεροτελεστία.

Αυτή η εικόνα θυμίζει όρχηση αρχαίων ηρώων και ζωντανεύουν οι ήρωες του ’21 που οι ψυχές τους παραβρίσκονται στην παρέα μας φτερουγίζοντας γύρω από το εξωκκλήσι του Αη-Γιάννη, χορεύοντας μαζί μας. Αυτός είναι ο λόγος που το πανηγύρι του Αη-Γιαννιού στο Μποχώρι έχει μια ξεχωριστή αίγλη και λαογραφική σημασία.
Νικόλαος Γιαννής